1. Położenie i osadnictwo

Nagoszyn położony jest w południowo – wschodniej Polsce, na lewym brzegu rzeki Wisłoki w Kotlinie Sandomierskiej. Jest wsią typu wielodrożnicy z przysiółkami. Gleby nagoszyńskie odznaczają się dużą różnorodnością, są na ogół glebami bielicowymi wytworzonymi z piasków luźnych. Badania naukowe dowiodły, że na pradawnych terenach Dolnej Wisłoki, na których położony jest Nagoszyn zamieszkiwali ludzie już w okresie kamienia starszego czyli paleolitu ( ok. 12000 – 7900) lat przed Chrystusem. Nad brzegami Wisłoki mieszkał także człowiek neolityczny żyjący około 3500 lat przed Chrystusem. Z tego okresu znaleziono w Nagoszynie wióry i odłupki krzemienne. Na początku naszej ery (ok. 400 r. po narodzeniu Chrystusa) Nagoszyn dostał się - podobnie jak tereny leżące nad Wisłoką – pod wpływ kultury prowincjonalno - rzymskiej. Nieopodal wiodła droga handlowa prowadząca od Sandomierza przez Dębicę, Pilzno aż do Bardejowa (Słowacja). Z tego czasu znaleziono w tej wiosce fragmenty naczyń glinianych.

2. Właściciele Nagoszyna i ludność

Nazwa Nagoszyn pochodzi od Nagosza, właściciela wioski. Spotykać można także inne nazwy Nagoszyna takie jak ,,Nagossyn”, ,,Nagoschyn” czy też ,,Nagosin”. Pierwszą wzmiankę o tej osadzie odnaleźć można w dokumencie z 1337r. (wydanym przez biskupa krakowskiego Jana Grota ze Słupcy herbu Rawicz), potwierdzającym dziesięcinę dla Krystyna plebana w Przecławiu. Tam zobowiązano 10 wsi, które ową dziesięcinę miały dostarczać m.in. Nagoszyn. W 1390 r. sąd ziemski sandomierski oświadczył, że Czesław i Nieprz, dziedzice Nagoszyna oddali 100 grzywien ze swoich włości w Nagoszynie Nawojowi z Zasowa. Ten sąd także zatwierdził podział miedzy nowym właścicielem jednej połowy wsi Nawojem a Sadkiem z Kras. Po śmierci Nawoja jego synowie dokonali podziału ojcowizny. Dokumentem z 4 V 1416 r. Klemens syn Nawoja otrzymał Zasów i połowę Nagoszyna, ale sprzedał ją tego samego roku bratu Janowi z Wiewiórki za 120 grzywien. W 1419 r. drogą zamiany Nagoszyn wszedł w skład posiadłości jednego z najsłynniejszych rycerzy polskich Zawiszy Czarnego. Po jego tragicznej śmierci w 1428 r. włości po nim objęła żona Barbara i jego 4 synowie, którzy w 1443 r. zapisali w dożywocie Nagoszyn Barbarze. Należy zwrócić uwagę na fakt wydania przez króla Kazimierza Jagiellończyka na prośbę Zawiszy Czarnego 5 VII 1452 r. dokumentu nadającemu Nagoszynowi prawo magdeburskie i przekazanie władzy sądzenia w sprawach cywilnych i karnych, a sołtysom prawo sądzenia i karania w granicach wsi. Z biegiem czasu Nagoszyn wszedł w skład ogromnej fortuny hetmana Jana Tarnowskiego a potem przeszedł w ręce Janusza Ostrogskiego kasztelana krakowskiego. Po nim właścicielem Nagoszyna został Przyłuski a potem książę Lubomirski. Od 1791r. właścicielem tej wsi stał się Paweł Leński, fundator kościoła i kapelani w Nagoszynie. Po nim właścicielami wsi i patronem kapelani byli: Jan Dobrowolski i Albin Rucki. Od 1821 r. wieś stała się własnością Antoniego Konopki. Posesjonaci Nagoszyna mieszkali w dworze położonym w pobliżu kościoła. Ostatnim właścicielem dworu i lasu był Żyd Baruch Schidling. W 1921 r. zaczęto parcelację obszarów dworskich, która trwała do 1929 r. Na skutek parcelacji powstało szereg zamożnych gospodarstw. Lasy dworskie należały do mieleckich Żydów, aż do wybuchu II wojny światowej. Najstarsze źródła podają, że Nagoszyn był stosunkowo dużą wioską: w 1536 r. mieszkało tu 46 kmieci i 12 zagrodników, w 1581 r. – 42 kmieci gospodarujących na 7,5 łanach, 4 zagrodników z rolą, 4 bez roli.W XVI wieku wieś zamieszkiwało 305 osób. Na początku XX w. liczba ludności wzrosła do 2082 osób. W 1772 r. mieszkańcy Nagoszyna stali się obywatelami Cesarstwa Austriackiego i poddanymi Habsburgów, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. W wiosce panowało znaczne zubożenie ludności. Wielu Nagoszan wyjeżdżało do USA, Niemiec i Francji i dlatego liczba mieszkańców uległa znacznej redukcji. Taka sytuacja panowała do czasu II wojny światowej. Nie tylko druga wojna światowa przyniosła znaczne zmniejszenie mieszkającej tu ludności, również władze komunistyczne dokonywały wielu aresztowań i wywózek ,,na nieludzką ziemię” tych, którzy nie akceptowali nowego ustroju. Sytuacja materialna mieszkającej tu ludności poprawiła się znacznie z chwilą uruchomienia kilku zakładów przemysłowych w pobliskiej Dębicy, Mielcu, gdzie wielu z nich znalazło zatrudnienie.

3. Utworzenie parafii.

Do 1791 r. Nagoszyn należał do wspólnoty parafialnej w Przecławiu. Ze względu na znaczną odległość Nagoszyna od macierzystej parafii (ok. 8 km.) na prośbę właściciela Nagoszyna, Pawła Leńskiego, bp Florian Amand Janowski 11 XI 1791 r. utworzył niezależną od Przecławia kapelanię. Wówczas w wiosce zamieszkał kapłan, który zaspokajał duchowe potrzeby wiernych. 2 X 1862 r. doszło tu do utworzenia niezależnej od Przecławia kapelani lokalnej. W 1903 r. z parafii Przecław odłączono Bobrową i przyłączono do kapelani w Nagoszynie. W 1922 r. przyłączono także do niej Bobrową Wolę Dębina).Ostatecznie 10 V 1925 r. bp Leon Wałęga utworzył oczekiwaną od ponad 130 lat parafię. 19 IX 1938 r. bp Franciszek Lisowski nadał jej prawa parafii I klasy.

4. Kościoły parafialne.

W 1792 r. właściciel Nagoszyna Paweł Leński zakupił w Ropczycach drewniany kościół pw. św. Barbary. Z elementów przywiezionych z Ropczyc w Nagoszynie powstał mały i stosunkowo niski kościółek. Ustawiono go prezbiterium na wschód, główne wejście umieszczono od strony zachodniej. Niestety, z powodu jego niewielkiej powierzchni w czasie nabożeństw panował ścisk. Myśl o budowie nowego kościoła podsunął ks. Antoni Bryndza, który od roku 1860 do 1883 r. pełnił tu funkcje kapelana. Ostatecznie po pokonaniu wielu trudności i zdobyciu środków materialnych wybudowano nową świątynię na cmentarzu przykościelnym, z którego przeniesiono groby na inne miejsce. Projektantem kościoła był profesor Politechniki Lwowskiej Teodor Talowski. Pracami budowlanymi kierował architekt Jan Krawczyk a przy budowie aktywny był Stanisław Kostrzewa.

Kościół wybudowano w latach 1922-1925 dzięki staraniom ks. Jana Pięty. Ma charakter neogotycki, murowany z cegły, trójnawowy, bazylikowy, z krótkim prezbiterium zamkniętym trójbocznie, po bokach którego znajduje się zakrystia dla prezbiterów i ministrantów. Z boku przy korpusie dostawiono wysoką wieżę kwadratową, ujętą ukośnymi przyporami i nakrytą ostrosłupowym hełmem. Ściany zewnętrzne prezbiterium i naw bocznych zostały opięte przyporami. Fasadę zwieńczoną trójkątnym szczytem, z wielkim oknem ostrołukowym i kamienną rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego po środku. W prezbiterium i nawie głównej uwagę zwracają ostrołukowe okna, natomiast w nawach bocznych znajdują się okna koliste. Dach nad prezbiterium i nawą główną jest wspólny, dwuspadowy, z wieżyczką na sygnaturkę, zaś nad nawami bocznymi – dachy pulpitowe. Wnętrze nakryte jest sklepieniami krzyżowymi na gurtach. Arkady międzynawowe ostrołukowe. Chór muzyczny wsparto na dwóch arkadach umieszczonych na masywnym filarze. Świątynia ma polichromię figuralną i ornamentalną, którą wykonał Wacław Taranczewski w 1969 r. Witraże w oknach prezbiterium mają charakter neogotycki i figuralny. W środkowym witrażu ufundowanym przez parafian umieszczono postać św. Barbary, po stronie północnej znajduje się witraż przedstawiający „Wizje św. Katarzyny Laboure” fundacji Katarzyny Osak a po przeciwnej stronie w witrażu ukazano „Wizje św. Małgorzaty Marii Alacoque” fundacji ks. Jana Pięty. W 1975 r. wstawiono 6 witraży w ostrołukowych oknach tuż pod sklepieniem nawy głównej. Każdy z nich przedstawia jeden z sześciu dni stworzenia świata. Ich pomysłodawcą był Wacław Taranczewski a projekty opracował Jerzy Lubański, W 1976 r. wstawiono witraże w 6 okrągłych oknach w nawach bocznych przedstawiające świętych i błogosławionych diecezji tarnowskiej i osób, których procesy beatyfikacyjne były w toku. Umieszczono w nich postacie: św. Świerada i św. Benedykta, św. Stanisława ze Szczepanowa, bł. Kingi, bł. Szymona z Lipnicy, ks. Stanisława Papczyńskiego, Karolinę Kózkę. Autorem tych kompozycji był ks. Władysław Szczebak a projekty wykonał Jerzy Lubański.
W kościele znajdują się trzy neogotyckie ołtarze z czasu budowy kościoła wykonane przez Wojciecha Gallusa z rzeźbami zakupionymi w Gróden w Tyrolu. W ołtarzu głównym był niegdyś obraz św. Jana Kantego malowany około 1920 r. przez Wincentego Wodzinowskiego. Obecnie jest on zdjęty, a w ołtarzu głównym znajduje się figura św. Antoniego patrona parafii. Ambonę i 2 konfesjonały neogotyckie wykonano około 1925 r. przez Wojciecha Gallusa. Chrzcielnica alabastrowa pochodzi z 1929 r. Ołtarz główny ufundował hrabia Jan Kanty Steczkowski z Korzeniowa. Józef i Agnieszka Kołkowie zakupili ołtarz Matki Bożej, zaś ołtarz Najświętszego Serca Jezusowego – parafianie. Świątynia, którą konsekrował bp Leon Wałęga 19 VII 1925 r., nie posiadała wówczas wieży. Po pożarze kościoła 27 X 1928 r. przystąpionodo budowy wieży kościelnej. Jej budowę ukończono w 1929 r. dzięki staraniom ks. Leona Pyzikiewicza, miejscowego proboszcza. Dwa dzwony odlano przed 1939.

Działania wojenne spowodowały znaczne szkody. Zostały uszkodzone okna kościoła, które naprawiła firma Żeleńskiego z Krakowa. Ponadto zdjęto starą drewnianą podłogę, a położono kamienne płytki zakupione w Krakowie i Pustkowie. W 1952 r. wykonano instalacje elektryczną i radiofonizację. W 1964 r. odnowiono dach kościelny i wieżę. Od lat trwa renowacja murów kościoła. Za sprawą ks. Adama Kardysia w 2009 r. rozpoczęto renowacje kościoła parafialnego, odnowiono polichromię kościelną, poddano konserwacji ambonę, ołtarz główny i ołtarz NMP. Odnowienie ołtarza NSPJ, kredensu i wykonanie nowych mebli w zakrystii oraz przeprowadzenie dzieła dalszej renowacji wraz z wykonaniem izolacji przeciwwilgociowej fundamentów oraz nowej kanalizacji zostały wykonane dzięki staraniom ks. Kazimierza Talarka. Prace te wykonała firma ,,Superior” p. Tomasza Zawadzkiego z Tarnowa. W 2015 r. trzeci konfesjonał wykonali Lucyna i Włodzimierz Obszarscy z Krynicy. W tym też roku trzeci dzwon zakupił Sławomir Słąba.

Obecny widok kościoła.

5. Kapelani, ekspozyci i proboszczowie w Nagoszynie.

    1. ks. Tomasz Chweytowicz               VII 1793 – IX 1796
    2. ks. Benedykt Krajewski               I 1800 – IV 1804
    3. ks. Michał Kalatay                    IV 1805 – V 1807
    4. ks. Piotr Tuchowski               V 1807 – II 1809
    5. o. Teodor Piotr Schöller ( karmelita)     XII 1809 – III 1812
    6. ks. Bernard Straszewski               VII 1812 – I 1813 
    7. o. Kamil Czyżewski ( bernardyn)       VIII 1814 – III 1815
    8. o. Rafał Bieńkowski ( augustianin)        1815 – 1816
    9. o. Alojzy Wischin ( kapucyn)          IX 1817 – III 1818
    10. ks. Wacław Podbielski                XII 1818 – 1 I 1824
    11. ks. Józef Marcin Herczykiewicz       III 1830 – 1831
    12. Marcin Mojda                     II 1831 – II 1832
    13. ks. Karol Hońka                  VIII 1832 – X 1833
    14. ks. Wojciech Wojnarski           X 1833 – V 1841
    15. ks. Tobiasz Jabłoński                V 1841 – X 1842
    16. ks. Jan Książek                  III 1843 – V 1846
    17. o. Sebastian Liszowski ( bernardyn)  VI 1846 – VII 8
    18. ks. Józef Siewielski             VII – XII 1848
    19. ks. Jan Książek                      1 I 1849 – IX 1850
    20. ks. Jan Stopa                        XI 1850 – XI 1853
    21. ks. Józef Piątek                 XI 1853 – VIII 1856
    22. ks. Karol Nowicki                IX 1856 -  I 1857
    23. ks. Romuald Płonkowski           I 1857 – XII 1861
    24. ks. Antoni Bryndza               XII 1861 – VII 1883
    25. Stanisław Gajewski               VII 1883 – III 1888
    26. ks. Marcin Brożonowicz           III 1888 – II 1889
    27. ks. Franciszek Sikora                II – VIII 1889
    28. ks. Alojzy Guńkiewicz                VIII 1889 – VIII 1890
    29. ks. Ludwik Jemioło               VIII 1890 – III 1892
    30. ks. Andrzej Mikołaj Cebula           III 1892VIII 1897
    31. ks. Andrzej Bartłomiej Łuczkosiński  VIII 1897 – III 1902
    32. Marcin Zuziak                    III 1902 – V 1906
    33. ks. Franciszek Borowiecki            VI 1906
    34. ks. Błażej Potoczek              VII 1906 – X 1919
    35. ks. Jan Pięta                        XII 1919 – X 1927
    36. ks. Leon Pyzikiewicz             X 1927 – 23 III 1941
    37. ks. Stanisław Pękala ( administrator)    III 1941 – VII 1941
    38. ks. Józef  Fijał                 VII 1941 -  VII 1969
    39. ks. mgr Stanisław Kurczab            VII 1968 – 1994
    40. ks. Andrzej Tokarczyk                1994-2008
    41. ks. dr A. Kardyś                 VIII 2008 – 20 IX 2012
    42. ks. dr hab. Kazimierz Talarek            1 X 2012 -